Initiatiefnemers
Het project ‘Ukelila’ werd in 2016 ingediend door de vzw Muziek voor Ieder Kind (MIK), Heusden-Zolder. Deze vzw is opgericht in 2014 onder impuls van RIMO (samenlevingsopbouw Limburg) en het Streekfonds ‘Een hart voor Limburg’. RIMO stelde een deeltijdse medewerker ter beschikking voor de coördinatie van de vzw MIK en het project Ukelila.
Beginsituatie
Bij de start namen zes basisscholen (uit Genk, Beringen, Houthalen en Maasmechelen) deel aan het project. In 2018 nemen nog steeds vijf basisscholen deel. Uit de gegevens van het Steunpunt Sociale Planning Limburg, blijkt dat (1) het aantal leerlingen met een risicoschoolloopbaan in het lager onderwijs in Limburg (cijfers 2014) relatief hoger ligt in Genk (25,9%) en Maasmechelen, gevolgd door Leopoldsburg en Beringen (23,2%) en (2) tussen 2008 en 2014 het aantal geboortes in kansarme gezinnen gestaag steeg in een aantal Limburgse gemeenten. In Houthalen-Helchteren, Genk, Beringen, Leopoldsburg en Maasmechelen is de stijging het sterkst.
Doelstelling en concretisering
Ukelila is een muziekeducatieproject dat kinderen in zogenaamde concentratiescholen de kans biedt om tijdens de schooluren een muziekinstrument te leren spelen en samen te spelen in een orkest. Samen musiceren geeft een boost aan de totale persoonlijkheidsontwikkeling van kinderen. De kinderen leren er veel meer dan een instrument bespelen. De orkesten krikken hun zelfwaardegevoel op en spelend ontwikkelen ze allerlei vaardigheden en attitudes die hen helpen om zich sociaal, emotioneel en intellectueel te ontplooien. Uit buitenlandse voorbeelden blijkt dat muziekeducatie een krachtige hefboom is tegen sociale uitsluiting.
Ukelila hanteert een aantal principes, nl. muziek in de basisschool tijdens de lesuren, met hierbij aandacht voor creatie en expressie, werken met professionele muzikanten en elk kind heeft een instrument.
Vanuit de vastgestelde noden, nl. maatschappelijk kwetsbare kinderen zijn onvoldoende gewapend om zich te integreren in onze maatschappij, werden vijf subdoelstellingen geformuleerd en een aantal activiteiten opgezet.
– Doelstelling 1: leerlingen leren auditief, zonder noten een muziekinstrument bespelen en leren samenspelen als orkest. Hiertoe leren de leerlingen in groepen van 8 een instrument bespelen. Om de 3 à 4 weken gaat een orkestrepetitie door.
– Doelstelling 2: leerkrachten raken overtuigd van het belang van muzische vorming voor de algemene ontwikkeling van kinderen. Hiertoe wordt enerzijds ingezet op de duiding van het project en de formulering van de verwachtingen door de leerkrachten en anderzijds op het leren spelen van een instrument door de leerkrachten. Voor deze laatste actie volgen de leerkrachten de lessen met de kinderen.
– Doelstelling 3: ondersteunen van de ontwikkeling van sociale vaardigheden. Twee acties komen hier op de voorgrond: (1) het ontwikkelen van sociale vaardigheden op een impliciete manier tijdens de lessen en (2) het aspect van de sociale vaardigheden onder de aandacht brengen van de klasleerkrachten tijdens overlegmomenten.
– Doelstelling 4: verruiming van de leefwereld van de kinderen. Deze doelstelling wordt vooral gerealiseerd via de toonmomenten binnen en buiten de schoolmuren en -uren. Kinderen leren optreden voor een publiek en kennen succeservaringen. Door de samenwerking met de harmonieën en andere lokale verenigingen wordt hun leefwereld en deze van hun ouders verbreed.
– Doelstelling 5: streven naar een hoge betrokkenheid en welbevinden bij de leerlingen.
Geboekte vooruitgang
De leerkrachten vinden dat het project bijdraagt tot de ontwikkeling van de sociale vaardigheden van de leerlingen. Leerlingen durven meer, concentreren zich beter, reageren sneller, blinken uit op muzikaal vlak, durven op de voorgrond treden. Leerlingen leren er samenspelen, ritme houden, hun beurt afwachten. Er wordt in groep iets gecreëerd, andere talenten worden aangesproken.
Er is een verrijking op verschillende vlakken (cognitief, motorisch en affectief) voor leerlingen en leerkrachten.
Verder blijkt dat wanneer leerkrachten zelf een instrument leren bespelen dit positief werkt voor de leerlingen. Er wordt meer gezongen in de klas, er worden meer ritmische oefeningen gedaan als tussendoortjes. Een aantal leerkrachten gebruiken tekens, woordenschat, oefeningen die tijdens de Ukelila-lessen gebruikt worden.
Niet verwachte effecten
Er wordt een kleine doorstroming naar het deeltijds kunstonderwijs opgemerkt.
Hefbomen en moeilijkheden
Sterke punten binnen dit project zijn het projectmatig werken en de samenwerking met de verschillende partners (o.m. muziekacademies en lokale harmonieën). Zo worden de muziekleerkrachten gecoacht door een docent van Musica (Impulscentrum voor muziek), geeft de Genkse Academie Muziek Woord Dans een 30-tal instrumenten gratis in bruikleen, enz.
Positief is ook dat er gebruik wordt gemaakt van de SCOL-test (Sociale CompetentieObservatie Lijst). De nulmeting werd doorgevoerd in juni 2016 en de test zal jaarlijks worden afgenomen om de evolutie inzake muzische vorming (muziek en attitudes) en sociale vaardigheden vast te stellen.
Het project kende in de beginperiode een grote tegenslag door het plots wegvallen van de coördinator en drijvende kracht. Door de inzet van de nieuwe medewerker bleef het project draaien en kreeg het een nieuwe dynamiek.
Verder kent het project ook een paar werk- en leerpunten: de repetitiemomenten met het hele orkest zijn te kort, er wordt te weinig terug gegrepen naar de muziekpedagogische visie van Ukelila (bv. muziek en beweging), de wisseling van muziekdocenten. In sommige instrumentengroepen zijn er tuchtproblemen. Met de scholen werden hierrond afspraken gemaakt. Zo werd er afgesproken om bij blijvende tuchtproblemen met een leerling, dit te communiceren naar de klastitularis. Zo kan deze een gesprek aangaan met de leerling zonder direct te sanctioneren.
Voortzetting van project
Op het einde van het derde werkjaar wordt geen structurele financiering gevonden en wordt het project ‘Ukelila’ stopgezet en de vzw Muziek voor Ieder Kind (MIK) ontbonden. Op dat moment was het project nog te weinig geïmplementeerd om door de scholen zelf overgenomen te worden. Het vroegtijdig reduceren en stopzetten van de structurele middelen en de hieraan gekoppelde mankracht, maakt dat de impact van dit veelbelovend project beperkt bleef.
Contactgegevens
Vzw Muziek voor ieder kind (MIK), Marktplein 9, bus 21, 3550 Heusden-Zolder.
Contactpersoon: Katalin Blancquaert (coördinator Ukelila), muziek.voor.ieder.kind@gmail.com – 0492/258603