Initiatiefnemers
Het project werd ingediend in 1999 door de vzw Foyer, Regionaal Integratiecentrum te Brussel.
Beginsituatie
Men stelde vast dat kinderen en jongeren in onze scholen te weinig gestimuleerd worden tot creativiteit en mondelinge communicatie. Vooral kansarme kinderen lijden onder dit tekort; immers ook in de vrije tijd komen zij vanuit hun thuismilieu weinig met artistieke initiatieven in contact.
Positief is dat mail art wil aansluiten bij het creatief proces waarin elk migrantenkind zit. Het is voortdurend op zoek naar een evenwicht tussen de cultuur van het thuismilieu en de cultuur van de (nieuwe) Belgische context. Bovendien kadert het project in een geheel van initiatieven die de creativiteit stimuleren. Zo loopt er in de Foyer ook een Europees multicultureel project in samenwerking met secundaire scholen (het kofferproject) en een theaterproject.
De kinderen werden gerecruteerd in Franstalige én Nederlandstalige jeugdhuizen en scholen. Bij mail art vormt taal immers geen barrière. Er was een sterke samenwerking met De Post.
Doelstelling en concretisering
De bedoeling van dit mail art-project is de creativiteit en de communicatievaardigheden van allochtone kinderen te stimuleren om zo een positief zelfbeeld tot stand te brengen of te versterken. Dit gebeurt o.a. door via een tentoonstelling en een catalogus op een positieve manier met deze kinderen naar buiten te komen.
Mail art is een artistiek project maar de communicatieve waarde primeert boven de louter artistieke waarde. Communicatie en expressie staan ook boven de klassieke talenkennis. Dit betekent dus ook dat voor kinderen met een taalachterstand de drempel laag gehouden wordt want het is hier expliciet de bedoeling om mogelijkheden aan te bieden om te communiceren over alle grenzen heen (zowel ruimtelijke grenzen als grenzen van afkomst, taal en leeftijd).
Mail art wordt omschreven als: “Elke postzending (brief, postkaart enz.) kan Mail Art worden. Met eenvoudige middelen (pen, potlood, papier, verf, tijdschriften, oude stempels enz.) worden werken en brieven geproduceerd en omslagen bedrukt, versierd, gerecycleerd, van een (nieuw) adres voorzien en verstuurd naar een andere bestemming. Dit proces noemt men Mail Art, kunst die via Tante Post de wereld ingestuurd wordt.” (Luc Fierens – april 2001)
In een aantal scholen en het vormingscentrum werd gewerkt in workshopformule met kinderen en jongeren tussen 8 en 18 jaar. Deze workshops worden begeleid door drie mail art-kunstenaars en elk jaar staat een ander thema centraal, o.a. Living in the Mirror, Dance of Life, Soul Food.
Tekenen en schilderen, collages maken, stempeltechnieken aanleren, ontwerpen van eigen postzegels en omslagen: de fantasie kreeg de vrije loop.
De kunstwerkjes worden internationaal gemaild en uitgewisseld. Mail Art-artiesten en kinderen uit Engeland, Spanje, Italië, Frankrijk, België, USA, Brazilië, Mexico, Canada, Hongarije, Venezuela en Cuba kregen post uit Brussel en stuurden zelf autobiografische werkjes naar België. Post krijgen uit andere delen van de wereld (in totaal kwamen 350 zendingen binnen) is een hele belevenis, is aanmoedigend en heeft een positieve invloed op het eigen creatieve denkwerk. Van de weggestuurde stukken worden ook telkens kleurenkopies gemaakt.
Met de eigen werken en de ingezonden kunstwerkjes uit het buitenland werd elk jaar een tentoonstelling (in het Postkantoor Brussel 1, Musée des Arts Spontanés, openbare bibliotheek) opgesteld en een catalogus samengesteld. Deze catalogus is geen traditioneel kunstboek geworden maar een set van 40 gedrukte postkaarten met daarop een selectie van ingestuurde kunstwerkjes. Elk kind dat werk inzond krijgt een pakketje in retour. Deze serie kaarten geven een goed beeld van allerhande mogelijke technieken en werkvormen zodat ze ook inspirerend kunnen werken.
Naar het einde van de projectperiode werd ook een pedagogische koffer samengesteld met al het nodige materiaal en duidelijke richtlijnen. De bedoeling is op termijn zonder directe steun van kunstenaars of permanente begeleiders de methode en de technieken verder te kunnen gebruiken binnen het onderwijs en het jeugdwerk. Deze koffers zullen deel uit maken van het uitleenmateriaal van het integratiecentrum.
Geboekte vooruitgang
De betrokken kinderen en jongeren tonen zeer veel enthousiasme. Hun creativiteit, hun (vaak verborgen) artistieke talenten worden aangesproken. Ook sociale vaardigheden nodig om te kunnen werken in groep worden ontwikkeld. Door dit project dat resulteert in een tentoonstelling, wordt het positieve zelfbeeld bevorderd, worden grenzen verlegd. De keuze voor mail art is een goede keuze omdat men hier te maken heeft met communicatie in verschillende talen en ook met non-verbale, visuele elementen. De wijkgrenzen worden doorbroken, de kinderen gaan bij wijze van spreken de wereld verkennen.
Het project werkt ook inspirerend naar de scholen toe en legt een link tussen de school en de vrijetijdsbesteding.
Hefbomen en moeilijkheden
Na het versturen van de kunstwerkjes duurt het een hele tijd voor de antwoorden binnenstromen. Daarom werd druk gecommuniceerd tussen de deelnemende basisscholen en werd er ook met kinderen in Oostende uitgewisseld. Zo kreeg men veel sneller reacties die dan weer inspirerend werkten voor een volgend “kunstwerkje”.
Niet alle workshops verliepen even succesvol. Zo bleek het thema ‘Soul Food’ wat ongrijpbaar voor kinderen. Een workshop met de oudste groep (15 tot 18jaar) was niet zo geslaagd. Mogelijks is de methodiek om mail art over te brengen niet zo aangepast aan deze groep van jongeren. Ook het werken met een gemengde groep in het vormingscentrum werkte minder vlot dan met jongens en meisjes apart.
Voortzetting van project
In het vijfde jaar hadden de workshops plaats tijdens de schooluren, waardoor klasleerkrachten intens bij het hele proces betrokken waren.
Het project wordt na vijf jaar afgerond met een grote overzichtstentoonstelling en er worden pedagogische koffers ter beschikking gesteld die kunnen ontleend worden bij het vormingscentrum door geïnteresseerde scholen en diensten.
Contactgegevens
Foyer vzw, Regionaal Integratiecentrum,
Werkhuizenstraat 25, 1080 Brussel
Tel. 02/411 74 95 – loredana.marchi@foyer.be