• fr
  • nl
  • de
  • Steun de Stiching
  • fr
  • nl
  • de
  • Terug naar alle projecten

    Project ‘Sistema transcanal’

    ReMuA Brussel

    2016

    Initiatiefnemers

    ReMuA (Réseau de Musiciens-Intervenants en Ateliers/Netwerk van Muzikanten-Interveniënten in Workshops) is een vereniging (vzw) waarvan de doelstellingen muziek en sociale integratie van jongeren combineren uitgaande van innoverende, voornamelijk collectieve muzikale pedagogische methoden die gelijkheid van kansen bevorderen DOOR muziek en muziekbeoefening en VOOR  muziek door een dynamisch programma van sociale bemiddeling te ontwikkelen. ReMuA werd bij haar acties in het verleden ondersteund door de Stichting.

    Beginsituatie

    Sinds 2013 bezoeken de muzikanten-interveniënten van ReMuA scholen om er wekelijkse muziekworkshops te geven. Dit bijzonder project ligt rechtstreeks in het verlengde van de El Sistema-filosofie (een verwijzing naar het vermaarde Venezolaanse project El Sistema, waaruit onder andere de dirigent Gustavo Dudamel is voortgesproten). Het beoogt de ontwikkeling van socialisatiecompetenties bij kinderen uitgaande van een collectief leerproces van het bespelen van muziekinstrumenten.Dit project verloopt in GOK-scholen die in kansarme wijken gelegen zijn en vaak migrantenkinderen en nieuwkomers onder hun leerlingen tellen die met integratiemoeilijkheden kampen en de Franse taal niet goed beheersen. De kinderen vertoeven in een realiteit van sociale en culturele onzekerheid die vergelijkbaar is met een ‘vierdewereldsituatie’ en die voordien nooit in die mate werd vastgesteld.

    Doelstelling en concretisering

    Er wordt van uitgegaan dat het bespelen van een instrument en de ervaring om deel uit te maken van een koor de jongeren in aanzienlijke mate helpen om zelfvertrouwen op te doen, hun plaats te vinden binnen de groep, beter te slagen op school en hun culturele en muzikale palet, vaardigheden en openheid te bevorderen.

    Het project El Sistema wordt op dit ogenblik uitgevoerd in Brussel en in Luik. De Stichting Koningin Paola ondersteunt in het bijzonder de acties die plaatsvinden in de scholen van de hoofdstad, waarbij een van de doelstellingen erin bestaat lagere scholen van verschillende gemeenten en milieus (Elsene en Molenbeek) met elkaar in contact te brengen, vanwaar de benaming ‘transcanal’. De betrokken scholen zijn enerzijds ‘Les jardins d’Elise ‘en ‘Eugène Flagey’; en anderzijds ‘La Flûte enchantée’ et ‘La Rose des vents’. Andere sponsoren nemen aan het initiatief deel en ondersteunen andere onderdelen van dit ambitieuze project (bijvoorbeeld workshops in kleuterklassen).

    Concreet gezien volgt elk kind dus tussen 1u30 en 5 uur collectieve muziekpraktijk. Elk kind zingt elke week in de klas onder leiding van een professionele muzikant die op één vaste dag in de week de school bezoekt. Het project is zo gepland dat elk kind het minstens drie jaar kan volgen op school, en dat aan degenen die dit wensen de mogelijkheid wordt geboden om verder te gaan buiten de school.  Tijdens het eerste jaar wordt er gezongen tijdens de schooluren. In het tweede jaar wordt er nog altijd gezongen en volgt er een initiatie in het bespelen van een snaar- of blaasinstrument. Elk deelnemend kind krijgt ‘zijn eigen’ instrument toegewezen voor het hele jaar (volledig gratis in Molenbeek). Het is ook de bedoeling daarvan om het gezin, de ouders bij de dynamiek van het project te betrekken. In het derde jaar vinden de zang en het bespelen van een instrument buiten de school plaats en worden de workshops op woensdagnamiddag gehouden. Sommige kinderen, die hebben ontdekt dat ze een passie hebben voor muziek en de nodige vaardigheden worden lid van een orkest of worden doorverwezen naar andere plaatsen waar een muzikale vorming wordt gegeven.

    De leerling-muzikanten van de verschillende scholen ontmoeten elkaar regelmatig om samen te werken in een school of een cultureel centrum en het gezamenlijke eindejaarsconcert voor te bereiden, dat op een prestigieuze plaats als Flagey of Bozar wordt gehouden. Dit evenement brengt de gezinnen, de wijkgemeenschappen, politieke verantwoordelijken en actoren uit het onderwijs samen.

    Na drie jaar werking werden diepgaande vragen gesteld over de aangeboden activiteiten. Het project El Sistema transcanal werd oorspronkelijk immers opgezet om gezamenlijke concerten te organiseren met de verschillende scholen. Remua heeft al snel moeten vaststellen dat er bij de scholen een zekere ontevredenheid heerste omdat ze onvoldoende inspraak hadden in de activiteiten die werden doorgevoerd. Het team van Remua heeft bepaalde activiteiten veranderd en aan de deelnemers voorgesteld om rechtstreekser in te grijpen. Remua heeft eveneens een voorstel van planning ingediend, evaluatievergaderingen ingevoerd en de dagelijkse communicatie versterkt. Het team van Remua heeft vastgesteld dat het noodzakelijk was om zich aan de scholen aan te passen. Het aanbod werd geval per geval aangepast.

    Gezien het tijdrovende aspect van de activiteiten dat door de leerkrachten wordt aangehaald, heeft Remua de activiteiten gewijzigd om nauwer aan te sluiten bij de lesinhouden, waardoor die activiteiten zinvoller worden. Het team van Remua heeft eveneens een evaluatie van de activiteiten door de scholen en de muzikanten ingevoerd. Om hun activiteiten te versterken, geven ze de leerkrachten een pedagogisch dossier en hulpmiddelen zodat ze de activiteiten kunnen herhalen.

    Het project El Sistema heeft mettertijd veranderingen ondergaan en heeft nu veeleer betrekking op de instrumenten (lessen in het bespelen van een instrument buiten de school), ook al worden in de scholen nog altijd workshops gegeven.

    Beetje bij beetje heeft het project de nadruk willen leggen op de creatie uitgaande van de kinderen en daardoor verschillen de projecten heel erg tussen de diverse scholen.

    Zo biedt Remua “korte” trajecten aan die om de vijf weken veranderen.  Het ervaren voordeel is dat de kinderen zien dat het project “leeft” aan de hand van de verschillende thema’s  (er is altijd iets nieuws).

    De lange trajecten vinden het hele jaar door plaats. Ze worden ondersteund door 3 begeleidingsvergaderingen  (bij de aanvang, halverwege, waarbij de kinderen tonen wat ze al kunnen, door middel van een kleine voorstelling; op het einde van het jaar, met de balans, de planning voor het volgende jaar en de voorstelling).

    Geboekte vooruitgang

    De kinderen brengen de vreugde tot uitdrukking die ze ervaren door de ontdekking van nieuwe muziek en nieuwe muziekculturen door middel van de workshops (muzikanten en dansers hebben er bijvoorbeeld voor gezorgd dat ze Prokofief en Stravinsky konden ontdekken). Ze zijn bijzonder fier en gelukkig dat ze samen iets moois en veeleisends kunnen realiseren, in sprookjesachtige omgevingen en met vooraanstaande orkesten. 

    Het lijkt van voordeel om de leerkrachten te gaan zoeken waar ze zich bevinden, hen niet te dwingen om iets te ondernemen, de directies van de scholen erbij te betrekken en hen verantwoordelijk te maken.  Van bij het begin meer intens werken met de klassen waarvan de leerkrachten gemotiveerd zijn, blijkt de beste kans op slagen te bieden van het project en de latere uitbreiding ervan. Per jaar worden drie tot vier vergaderingen belegd met de leraressen van wie de meerderheid zich achter het project schaart. Hoewel het moeilijk blijft om de impact van het project op de schoolresultaten van de kinderen te evalueren, getuigen alle actoren van de school dat er ontegenzeggelijk vooruitgang wordt geboekt op het gebied van muziek, aandacht, concentratie, discipline en vaardigheden voor mondeling Frans, zelfs wanneer de kinderen geen werkelijke aanleg hebben voor muziek.

    Er werd in het bijzonder aandacht besteed aan de informatie aan de ouders via diverse kanalen, een aanpak die vruchten afwerpt. Zich opstellen aan de uitgang van de klassen om met de ouders te spreken en boodschappen door te geven, levert resultaten op. Dit is het moment om contacten te leggen, uitleg te geven over het project en telefoonnummers te noteren. Er wordt vastgesteld dat de ouders belangstelling tonen voor het project, wat het enthousiasme van de kinderen weerspiegelt. Steeds meer ouders komen de activiteiten van hun kinderen bijwonen.

    In het algemeen stellen de leerkrachten vast dat er bij de kinderen een verbetering van het geheugen optreedt door middel van een methode om het geheugen te trainen die gebaseerd is op muziek, naast een verbetering van het leren van woordenschat en van algemene cultuur.

    Niet verwachte effecten

    Er werden workshops voor het schrijven van songs (liedjes) opgezet met de kinderen in de klassen en leerkrachten lijken zich achter dit initiatief te scharen, waardoor gevolg wordt gegeven aan de aanpak die wordt gewenst in het uitmuntendheidspact.

    Hefbomen en moeilijkheden

    De voorwaarden die door sommige directies of leerkrachten worden opgelegd, kunnen de zaken bemoeilijken (bijvoorbeeld het feit om muzikale activiteiten en expressieactiviteiten af te wisselen) en in het begin de indruk wekken dat men een akkoord wil afdwingen.

    In dit beginstadium van het project, wisselen de leerkrachten vaak van instelling en ze blijven op hun hoede, omdat ze zich vaak kwetsbaar voelen in hun contacten met de gezinnen. Dit weerhoudt hen ervan om zich gemakkelijk en volledig open te stellen voor wat aan hen wordt voorgesteld. ReMuA is begonnen met het samenstellen en online zetten van pedagogisch materiaal bestemd voor de leerkrachten (thematische liedjes in verband met het schoolprogramma). ReMuA voelt de noodzaak aan om evenzeer aandacht te besteden aan een pedagogiek voor de volwassenen als voor de kinderen, zonder zich noodzakelijkerwijs uitgerust te voelen voor die taak.

    Concreet gezien blijft het tot op heden moeilijk om regelmatige ontmoetingen te organiseren tussen de kinderen van de scholen van Elsene en van Molenbeek buiten de perioden waarin wordt gerepeteerd. Tijd is schaars en kostbaar en op het einde van het jaar doet stress zich vaak gevoelen.

    De periode van de ramadan is een periode van het jaar waarin de gezinnen zich terugtrekken op zichzelf en zich op andere prioriteiten toeleggen. Daarmee moet dus rekening worden gehouden wanneer het programma en de planning van de activiteiten worden uitgewerkt.

    Voortzetting van het project

    Remua wil een oplossing vinden voor de moeilijkheden die verband houden met de verschillende organisatorische dimensie van de scholen. Het is dus noodzakelijk om voorafgaand een goede voorbereiding te voorzien (planning op middellange termijn). De agenda van de activiteiten zal zo snel mogelijk worden voorgesteld en het aanbod van korte/lange trajecten en van activiteiten zal worden afgestemd op de vraag van de scholen.  

    De wens bestaat ook om de stabiliteit van de projecten te verbeteren door meer vergaderingen te houden en de werking opnieuw te overdenken.

    Contactgegevens

    Verantwoordelijke van ReMuA: mevr. Barbara Grégoire

    ReMuA – Réseau de Musiciens-Intervenants en Ateliers

    02/537 74 38      0484/62 08 23

    Boondaalsesteenweg 6/16 – 1050 Elsene

    https://www.remua.be/el-sistema-belgium

    Terug naar alle projecten