Initiatiefnemers
Het project werd ingediend in 2011 door het KTA Lokeren. Deze school organiseert de OnthaalKlas voor Anderstalige Nieuwkomers (OKAN).
Beginsituatie
In Vlaanderen krijgen jongeren tussen twaalf en achttien jaar die nieuw in België zijn aangekomen een jaar lang Nederlandse les in de onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers (OKAN). Daarna gaan zij naar een klas in het regulier onderwijs.
In de OKAN-klas van het KTA Lokeren worden de anderstalige leerlingen zo goed mogelijk voorbereid op de studierichting die ze later zullen volgen. Zij krijgen gedurende 1 jaar een Nederlands taalbad en via snuffelstages, schakelklasjes en klasoverschrijdende projecten worden zij zo goed mogelijk voorbereid op hun latere studierichting. Begeleiding van de vervolgschoolcoach en samenwerking met externen zoals het CLB zorgen ervoor dat de leerling de studierichting kiest die het nauwst aansluit bij zijn of haar capaciteiten en interesses. De groep anderstalige nieuwkomers is zeer divers: sommige hebben een arbeidsvisum (Roma en Turken), anderen komen voor gezinshereniging en er zijn niet-begeleide minderjarigen (uit opvangcentrum in Sint-Niklaas).
Doelstelling en concretisering
Het oorspronkelijk doel van het project is dat de leerlingen van de OKAN-klas een hoorspel, mimestuk of theatervoorstelling maken waarin de verhalen van Reynaert de vos gecombineerd worden met gelijkaardige verhalen die leerlingen uit hun eigen verhaaltraditie kennen. Naast theater en muziek zal er ook geknutseld worden aan decors, maskers, enz. Dit stuk zal worden opgevoerd voor de medeleerlingen (OKAN en andere leerlingen van KTA) en de ouders. Dit project past hiermee binnen de doelstellingen van de school voor de OKAN-klas, nl. in hoofdzaak Nederlands leren maar ook burgers worden. In een theaterproject kunnen heel wat vaardigheden aan bod komen die in ‘normale lessen’ moeilijk te verwezenlijken zijn (bv. Spreekvaardigheid, spreken voor publiek). Het initiatief is geïnspireerd op een uitwisselingsproject tussen KTA-Lokeren en een Marokkaanse lagere school.
De concretisering van het project kende doorheen de projectduur heel wat verschuivingen. Achtereenvolgens werd geïnvesteerd in een theatervoorstelling, een theater-comedy, een rondreizend theater en een eigen radiostation ‘Radio OKAN Time’.
Starten met het verhaal ‘Van den Vos Reynaerde’ bleek te moeilijk; het werd ‘de reis van Eric’, verwijzend naar ‘Erik of het klein insectenboek’ van G. Bomans. De OKAN-leerlingen spreken bij de instap geen nederlands, kunnen analfabeet, maar ook aso gevolgd hebben in eigen land. De samenstelling van de groep wijzigt ook voortdurend. Bv. het eerste jaar groeide de groep tijdens het schooljaar van drie naar vijf klassen. Het gaf een totaal van 64 leerlingen en 26 nationaliteiten. De leerlingen komen op elk moment toe. Meer OKAN-klassen betekent ook een uitbreiding van het leerkrachtenteam.
Om de theatervoorstelling te realiseren werd gestart met een bezoek aan een theatervoorstelling. Daarna werden tijdens de lessen Nederlands verschillende Nederlandstalige teksten vergeleken met sprookjes, verhalen uit andere culturen. Vervolgens schreven de leerlingen zelf een verhaal uit eigen land. Er werden theaterworkshops georganiseerd onder begeleiding van Compagnie Rosalie. Er werd werk gemaakt van de regie, de muziek, de decors, de maskers en het stuk werd opgevoerd voor de leerlingen en voor de ouders en vrienden.
Het tweede jaarwerd samengewerkt met Gifant. Gifant is een collectief van artiesten die een brede waaier van workshops aanbieden, o.a. theater, beeldende kunsten, film, video, fotografie en muziek. In overleg werd gekozen voor een theater-comedy. Gezien de doelgroep was werken met teksten slechts mogelijk in de sterkste klas. Er werd gekozen voor sketchen. Men vertrok van de input en talenten van de leerlingen zelf: vertraagd vechten, omaatjes die gaan breakdancen, spelletjes met het publiek, etc. Dit sloeg bij de OKAN-leerlingen beter aan dan theater. Het maakte de organisatie ook gemakkelijker. Omdat de leerlingen weinig tekst moeten kennen zijn ze sneller vervangbaar en nieuwkomers kunnen meteen aansluiten.
In het derde jaar werkte de OKAN-groep samen met de reguliere leerlingen van het vijfde jaar uit het twinningproject (uitwisseling met Marokko voor de vijfdejaars) aan een rondreizend theater, Kamishibai Dell’Arte. Na een kennismakingsronde tussen de OKAN-leerlingen en de vijfdejaars, vertellen de OKAN-leerlingen verhalen uit hun thuisland. De reguliere leerlingen noteren. De verhalen worden omgezet in krachtige beelden. Er worden maskers, attributen en de kamishibai (in hout en geverfd) gemaakt. Er wordt met digitale middelen gewerkt en de verhalen worden ingesproken. Er volgen optredens in verschillende basisscholen in Lokeren en Marokko.
Door de sterke samenwerking met het twinningproject, werd het eerder geconcipieerd als een twinningproject en minder gedragen door het OKAN-team.
Daarna opteerde men voor een duidelijke koerswijziging. Er werd gekozen voor een eigen radiostation, ‘Radio OKAN Time’. De leerlingen werkten scenario’s uit voor reportages, interviews, muziekprogramma’s etc. Het radioproject was hun verantwoordelijkheid.
Het project kende een sterke dynamiek. De leerkrachten werden opgeleid om over voldoende technische know how te beschikken. De leerlingen kregen wekelijks twee uur radioles, zij volgden een workshop bij Radio Urgent en maakten een radio-uitzending in een echt studio met professioneel materiaal. Er werd een lokaal als studio ingericht waar de leerlingen aan de slag kunnen met een mengpaneel, computers, dictafoon en microfoons. De leerlingen maakten zelf uitzendingen. Zij kregen een specifieke rol toebedeeld, zoals in een echt radiostudio. Zij werden experts op een bepaald terrein als presentator, themazoeker, technicus of dj. Elke uitzending werd grondig voorbereid waarbij de leerlingen de vorm en inhoud van de uitzending bespraken. Zij kozen het onderwerp, verdeelden de taken, enz. Op deze wijze oefenden de leerlingen een groot aantal vaardigheden, nl. samenwerken, spreekdurf, technische vaardigheden, opzoekvaardigheden, creatief en probleemoplossend denken, reflecteren, enz. Op de opendeurdag van de school stelden de leerlingen hun studio open en toonden wat zij konden. Ouders en andere bezoekers werden geïnterviewd. De show werd, als beluisterbaar resultaat, op de website van de school geplaatst en enkele collega’s deelden het verder via de sociale media.
Tenslotte werd een draaiboek gemaakt met do’s en don’t’s. Hierin worden de ervaringen, lessen en werkpunten, van het voorbije jaar gebundeld. Dit dient als werkinstrument voor de radiobegeleiders van het volgend schooljaar.
Geboekte vooruitgang
De doelstellingen van het project werden grotendeels bereikt. De leerlingen groeiden op gebied van taal en op sociaal vlak, zij ontwikkelden een grotere spreekdurf, leerden samenwerken, ontwikkelden technische vaardigheden, enz. De ouders werden gaandeweg meer betrokken, er werden bredere samenwerkingsverbanden opgezet en het project werd verankerd in het curriculum.
Het project ondernam een ware zoektocht om bij de OKAN-groep de taalontwikkeling en de sociale integratie (via positief zelfbeeld, ouderbetrokkenheid, samenwerking met externen) te bevorderen. Toch slaagde het project erin om zich flexibel op te stellen en om de gestelde doelstellingen systematisch na te streven. Het leren van het Nederlands en sterke burgers vormen kwamen in de diverse activiteiten aan bod. Maar, het is moeilijk om een theatervoorstelling te maken als de samenstelling van de groep continu wijzigt en je niet zeker bent van je acteurs. Vandaar de keuze voor een radioproject dat dezelfde doelstellingen realiseert.
Niet verwachte effecten
Er kwam een uitwisseling tussen het OKAN-onderwijs en het regulier onderwijs inzake gebruikte methodes. Bv. het werken met niveaugroepen uit de OKAN-groep is zeer bruikbaar binnen het regulier onderwijs.
Hefbomen en moeilijkheden
De initiatiefnemers hadden voldoende flexibiliteit in hun aanpak en werking. Werken met een doelgroep OKAN blijft immers een hele uitdaging. Gedurende het schooljaar blijft noch de leerlingengroep (er komen steeds leerlingen bij, leerlingen gaan weg), noch het lerarenteam (er komen steeds nieuwe leerkrachten bij) stabiel. Bovendien gaat het om een zeer heterogene groep leerlingen: van analfabeet tot humaniora afgewerkt, van niet-begeleide minderjarigen, asielzoekers of economische vluchtelingen tot welgestelde gezinsherenigers, uiteenlopende schoolse achtergronden, attitudes en leeftijden (12j tot 18j).
Het werkjaar werd afgerond met een evaluatie en reflectie op eigen werking. Op basis hiervan werden de keuzes en bijsturingen vastgelegd voor het komend jaar.
Begin 2016 werden op verschillende bijkomende plaatsen, door een beslissing van de minister van onderwijs, OKAN-klassen geopend. O.m. in Dendermonde. Dit had grote gevolgen voor de OKAN-werking in Lokeren. Een deel van de OKAN-uren en van het leerkrachtenteam (o.a. de vervolgcoach) gingen naar Dendermonde en bemoeilijkte hierdoor de werking van het project.
Voortzetting van het project
Door de inbedding in het curriculum werd de continuering van het project in sterke mate verzekerd. Het radioproject kreeg een vaste plaats in het lessenpakket van de leerlingen. Om de continuering in begeleiding te verzekeren kregen vier leerkrachten vaste uren in het project. De leerlingen krijgen twee uren per week het radioproject.
Na 2016 werd het radioproject verdergezet. Het wordt voornamelijk getrokken door twee leerkrachten. De ene leerkracht is voornamelijk verantwoordelijk voor het technische aspect; de andere vooral voor de inhoudelijke ondersteuning. Aangezien de leerlingen in het begin nog maar weinig talige bagage hebben, wordt geprobeerd om de geleerde woordenschat concreet toe te passen met illustrerende voorbeelden. Verder proberen de leerkrachten zoveel mogelijk te vertrekken vanuit de talenten van de leerlingen die op dat moment in de klas zitten. Er is veel aandacht voor groepswerk zodat de leerlingen elkaar kunnen versterken.
Er wordt geprobeerd om het radioproject in andere projecten te laten voortleven. Zo was de klas te gast op het Loka Tierrafestival met de mobiele studio. Er werd gepolst naar de dromen van de Lokerse inwoners. Daarnaast loopt ook een museumproject waarbij de leerlingen creatief aan de slag gaan met het Lokerse erfgoed in het stadsmuseum van Lokeren. Ook hier trekt de mobiele studio naar het museum om de bedienden en gidsen van het museum te interviewen. Op die manier blijft het radioproject geen project tussen de klasmuren, maar een breedgedragen project op verschillende locaties.
Contactgegevens
Maarten Buytaert
KTA Lokeren, Brouwerijstraat 5, B-9160 Lokeren
Tel : 09/348 22 12
Annelies Delanote, Zorgcoördinatie – vervolgschoolcoach
KTA Lokeren, Brouwerijstraat 5, B-9160 Lokeren
Tel : 09/326 93 26 – annelies_delanote@hotmail.com
http://ktalokeren.be/onze-school/
https://www.mixcloud.com/okanktalokeren/stream/ (hier vindt u een aantal voorbeelden van de radioshows die de leerlingen maakten).