Initiatiefnemers
ReMuA (Réseau de Musiciens-Intervenants en Ateliers) is een vzw die muziek, cultuur en sociale integratie van jongeren combineert door middel van innovatieve, voornamelijk collectieve muziekpedagogieën. De vzw richt zich tot scholen van het kleuter-, basis- en secundair onderwijs.
Beginsituatie
In tegenstelling tot andere landen heeft België geen grote traditie op het gebied van muzikale opvoeding: Ze heeft tot nu toe ook niet ingezet op deze laatste om de sociale vaardigheden en basisvaardigheden van kansarme jongeren te vergroten. Tekorten op dit niveau beïnvloeden echter het zelfvertrouwen van de leerling alsook de sfeer in de klas. Maar al te vaak hebben deze kinderen van verschillende nationaliteiten een beperkt cultureel universum van experimenten en creativiteit. Het project is ontstaan uit een ontmoeting met de verantwoordelijken van het project “Opera” (de Munt). De steun van de Koningin Paola Stichting is gekoppeld aan andere subsidies. Dit maakt het mogelijk om workshops te geven in een beperkt aantal scholen (meestal tussen 4 en 6 per jaar voor zangworkshops die leiden tot een eindejaarsvoorstelling).
Doelstellingen en concertisering van het project
Door haar verschillende activiteiten gericht op instrumentaal en vocaal leren, wil ReMuA het gelijkekansenbeleid bevorderen door de muziek en haar praktijk – het koor en het orkest – waarin het kind of de jongere zijn sociale vaardigheden kan ontwikkelen en voor de muziek, door toegang te verschaffen tot concerten via een dynamisch cultureel bemiddelingsprogramma dat zich in het bijzonder naar scholen richt. 80% van de jongeren die deelnemen aan de activiteiten zijn jongeren uit achtergstelde wijken.
De activiteiten die dankzij de Stichting zijn uitgevoerd, hebben plaatsgevonden in scholen die in de loop van de tijd gedeeltelijk zijn veranderd. Idealiter is om minstens 4 jaar in eenzelfde school te werken om een verlangen, een dynamiek te creëren. Het initiatief kwam ofwel van de scholen zelf ofwel van ReMuA.
Tijdens een heel schooljaar komen de muzikanten, volgens een programma dat door de verschillende betrokken partijen is opgesteld, regelmatig tussen in de klassen, alleen of in duo. Afhankelijk van de aanvraag is de tijd die aan het project wordt besteed schools – en/of buitenschools. De workshops in de klaslokalen duren 50′ per week. Er kan gekozen worden voor een instrumentale initiatie (viool, cello, fluit) of voor zang, koor en dit meestal rond een specifiek thema (water, toverfluit…) De kinderen kunnen altijd hun instrument mee naar huis nemen om te oefenen. De leerkrachten worden aangemoedigd om deel te nemen aan de workshops met de leerlingen. Regelmatig nemen verschillende klassen of scholen deel aan de voorbereiding van een collectieve voorstelling. Dit gebeurt aan het einde van het schooljaar, vaak in een erkende muziekgelegenheid (zoals het Paleis van Schone Kunsten). De leerlingen hebben ook de mogelijkheid om bekende orkestmuzikanten en solisten te ontmoeten. Er wordt bijzondere aandacht besteed aan het mobiliseren van ouders rond de vorderingen van hun kind, en zelfs aan het organiseren van de uitstapjes voor de voorstelling.
Geboekte vooruitgang
Het doel om de artistieke en muzikale cultuur te ontwikkelen lijkt te zijn bereikt. De overgrote meerderheid van de jongeren neemt graag deel aan het ambitieuze projectaanbod. Het is zelfs gebeurd dat sommige kinderen een echte passie en roeping ontdekken. In dat geval worden ze begeleid om uit te zoeken waar en hoe ze hun vaardigheden kunnen verbeteren (doorverwijzing naar het kinderorkest, naar de academie…).
Het uitlenen van een muziekinstrument kan zo lang als nodig worden verlengd. Zo vaak mogelijk maken de kinderen van een klas maken meerdere jaren achter elkaar gebruik van het aanbod van REMUA en de workshops worden door de jongeren dan ook gezien als een integraal onderdeel van de reguliere werking. Ze zijn erg trots op hun prestaties en de aanmoediging die ze krijgen, bijvoorbeeld als ze een klein diploma krijgen. Ze gedragen zich meestal onberispelijk als ze op een andere plaats zijn (vele samenwerkingen en nauwe partnerschappen met artistieke instellingen op dit niveau: Maison du Peuple, Marni Theater, BOZAR….
De reacties van de leerkrachten blijven verschillend, maar sommige geven hun tijd. Ze kunnen tegelijk met ‘hun’ leerlingen vertrouwd raken met een instrument en met hen op het podium staan, wat de manier waarop ze elkaar zien en de relatie leerkracht/leerling verandert. Het zijn de meest betrokken leerkrachten die het meest aandachtig en gevoelig zijn voor de bijdragen van het project voor hun leerlingen. Ze maken een zeer positieve individuele en collectieve beoordeling (gevoel van eigenwaarde, wederzijds luisteren en een verbeterde sfeer in de klas). Zij zien gemakkelijker de verbanden tussen de workshops en de schoolvakken. De vooruitgang in het Frans, in de uitdrukking en uitbreiding van de woordenschat wordt benadrukt, vooral bij kinderen die thuis geen Frans spreken. Elk jaar geeft een aanzienlijk aantal jongeren zijn gsm-nummer om op de hoogte te blijven van initiatieven (zoals het buurtorkest) die op het punt staat van start te gaan. Ze aarzelen niet om de animatoren die ze op straat tegenkomen te groeten, zelfs als ze deze al lang niet meer hebben gezien.
ReMuA heeft zich, in samenwerking met de scholen, beziggehouden met het vervoer van de gezinnen naar de plaatsen waar de voorstellingen werden gehouden om hen te betrekken bij de trots van hun kinderen. Er werden CD’s gemaakt zodat de kinderen thuis naar hun optreden konden luisteren.
De projectpromotors steken energie in het evalueren van de activiteiten en projecten met jongeren en volwassenen aan het einde van het jaar. Zij werden bijgestaan door professionals die gespecialiseerd zijn in het werken met kansarme groepen. Jaar na jaar geven de kinderen uiting aan hun plezier om samen te zijn, om nieuwe muziek en muzikale culturen te ontdekken, om iets moois te verwezenlijken.
Niet verwachte effecten
Het schorsen van een arrogante en moeilijke leerling kon worden vermeden doordat hij goed deelnam aan het project en zich daar goed gedroeg. Een gesprek heeft kunnen plaatsvinden met de jongere en de andere betrokkenen. Leerkrachten die niet aan het project deelnemen boden hun hulp aan bij het coachen en het tot een succes maken van de uitdaging.
Hefbomen en moeilijkheden
Over het algemeen is het gemakkelijker om met jonge kinderen te werken dan met (pre-)adolescenten. Deze laatste hebben geleidelijk aan meer de gelegenheid gekregen om op vrijwillige basis aan de activiteiten deel te nemen. Het is moeilijk om op één jaar tijd aanzienlijke resultaten te behalen bij het aanleren van een instrument, wat sommige kinderen en volwassenen kan hebben gefrustreerd en heeft geleid tot een verschuiving naar meer ritmische workshops en koren. Het is zeer belangrijk om de tijd en moeite die het project vergt in evenwicht te brengen. Soms wordt het programma als te licht beschouwd, soms als te zwaar. Zowel de muzikanten als de leerkrachten zijn niet altijd stabiel op professionnel vlak. De mobiliteit van de kinderen is ook een factor, wat soms problemen oplevert voor de opvolging van een project of voor een goed niveau van de basisvaardigheden van de groep.
Interne en organisatorische problemen komen vaak naar voren bij de uitvoering van dergelijke projecten op scholen. Soms proberen de leerkrachten de kinderen tijdens de workshop aan de muzikanten over te laten. Anderen geloven niet in het nut van het project en klagen over tijdverlies of overbelasting tijdens de repetitieperiode van de voorstellingen. Deze klachten doen zich vooral voor wanneer de workshops van bovenaf zijn opgelegd. Het blijft moeilijk om de vooruitgang van elk kind afzonderlijk en in de loop van de tijd te beoordelen. Sommige ouders begrijpen misschien niet waar het project over gaat en hebben het gevoel dat hun kinderen worden afgeleid van belangrijke schoolvakken voor hun toekomst, vandaar het belang van voortdurende communicatie en uitleg. Ook al blijft dit een zeldzaam geval, sommige gezinnen en culturen staan niet toe dat hun kinderen, vaak hun dochters, op het podium staan, een situatie die zo goed mogelijk moet worden beheerd om de leerling niet te benadelen of de dialoog met de ouders te verbreken.
Voortzetting van het project
ReMuA zet haar activiteiten voort. In het kielzog van het eerste project werd een nieuw project aan de Stichting gepresenteerd en dit werd geselecteerd. Meer recentelijk heeft de hoofdorganisatie ‘El Sistema’ de activiteiten in ‘noord’ en ‘zuid’ deelprojecten gestructureerd. Bijzondere nadruk wordt gelegd op de bijdrage van muziek aan het leren van schoolvakken. ReMuA heeft in Luik een antenne opgezet waar ook activiteiten zijn gestart in scholen met kansarme bevolkingsgroepen.
Contactgegevens
Mevrouw Sarah Goldfarb
ReMuA
02/537 74 38 – 0484/62 08 23
6/16, Chaussée de Boondael – 1050 Elsene