Initiatiefnemers
Het Institut Saint-Laurent in Luik is een school voor secundair beroeps- en technisch onderwijs die traditioneel mannelijke studierichtingen aanbiedt. Historisch gezien is de school altijd het vlaggenschip geweest van de industriële werknemers uit de regio, maar de economische, sociale en culturele omgeving is in de loop der jaren veranderd. In de afgelopen jaren is de schoolpopulatie gediversifieerd door de diverse migratiegolven. Saint-Laurent wordt beschreven als een onderwijsinstelling die zich stilaan tot een integratieschool ontwikkelt.
Beginsituatie
Vele jongeren worden met sociale problemen geconfronteerd, geven blijk van een gebrek aan motivatie, verlaten de school vroegtijdig en zijn gefrustreerd door het ontbreken van individuele en collectieve toekomstvooruitzichten. Sommigen van hen leven zelfs af en toe op straat en hebben hulp nodig om in hun basisbehoeften te voorzien. In die context worden de typisch mannelijke kentrekken verstoord en in zekere mate versterkt. Externe conflicten, die onder andere ook van geopolitieke aard zijn, worden in de onderwijsinstelling binnengebracht. Ook het fysieke omhulsel van de school veroudert en versterkt het gevoel van verlating.
Een aantal personeelsleden zijn zich al snel bewust geworden van die veranderingen en van de uitdagingen en gevaren die deze met zich meebrengen. Ze hebben hun krachten gebundeld om de noodzakelijke financiële steun te vinden zodat op verschillende niveaus concrete acties konden worden ondernomen. De projectcoördinator is een leraar die op de steun kan rekenen van een harde en stabiele kern van collega’s, zowel leerkrachten als directieleden.
Doelstelling en concretisering
De doelstellingen zijn zowel collectief als individueel: enerzijds een luisterend oor, ondersteuning, middelen en nieuwe uitdagingen en verantwoordelijkheden bieden aan de jongeren; anderzijds ook het klimaat en het fysieke omhulsel van de school positief veranderen en de openheid van de school op de omgeving vergroten. Daartoe werden geleidelijk een hele reeks acties ondernomen. Er werd een lokaal voor noodhulp ingericht en er worden regelmatig inzamelingen van levensmiddelen en levensnoodzakelijke producten gehouden.
Samen met de leerkrachten en de werkplaatsleiders, werden er pingpongtafels gemaakt en er werd een manier uitgedacht om de leerlingen bij het beheer van die activiteit te betrekken; hetzelfde geldt voor het “decompressielokaal” waar jongeren die ‘overkoken’ tot rust kunnen komen; de voetbaldoelen werden verbeterd; er werd een ‘fietsproject’ opgezet (onderhoud, groepsuitstappen). Ook wordt er op school nu speedminton gespeeld.
Elk jaar wordt er ook concreet een theaterinitiatieproject uitgewerkt. Het doel bestaat erin de klassen van het technisch en het beroepsonderwijs te doen samenwerken en, indien het klimaat er zich toe leent, een theateropvoering op de planken te brengen dat mee werd geproduceerd door de leerlingen onder leiding van beroepskunstenaars. Dit initiatief biedt de kans om aan de expressie, aan de creativiteit en aan de beheersing van het Frans te werken. Voorts is het voor de jongeren ook een gelegenheid om thema’s aan te brengen die hen bezighouden, zoals de relaties tussen jongens en meisjes en seksueel getinte stereotypes.
Een ‘bibliotheeklokaal’ werd herbekeken, waar tijdens de vrije uren nu kranten en schoolhandboeken kunnen worden geraadpleegd. Er werd ook computermateriaal aangekocht om activiteiten met ‘beeld’ en ‘geluid’ verder te ontwikkelen.
Eenmaal per jaar worden de leerlingen die zich hebben onderscheiden en die een positieve ontwikkeling hebben doorgemaakt in de kijker gezet naar aanleiding van een ‘felicitatiemaaltijd’ met pizza.
Geboekte vooruitgang
Dit project wordt tegelijk beschreven als versnipperd, omdat het in subprojecten is opgesplitst, en als omvattend, omdat het zinvol is en effect sorteert voor de totaliteit en voor de interne onderverdelingen. Het team heeft gezorgd voor de inrichting van dialoogruimten en voor evaluatietools van de ondernomen acties. Het heeft het CLB en de logopedisten erbij betrokken en is tegemoetgekomen aan een aantal van hun behoeften.
Elk jaar staan de leerlingen van het beroepsonderwijs weigerachtig tegenover hun deelname aan het ’theaterproject’ omdat ze een gebrek aan zelfvertrouwen hebben en schrik hebben voor de commentaren van hun leeftijdsgenoten. Op het einde van het jaar hebben de meeste deelnemers echter toch de stap gezet en zijn ze tevreden en fier dat ze op de planken hebben kunnen staan. Ze zijn bijzonder bereid om naar elkaar te luisteren tijdens de improvisatieworkshops en de workshops waarin de voorstelling wordt voorbereid. Het publiek is altijd zeer aandachtig geweest en heeft zich met bewondering uitgelaten over het resultaat. Dit alles heeft tot een verbetering van de sfeer en een versterking van de cohesie op school geleid.
Men beperkt zich niet tot het ‘doen’ maar het team ontwikkelt daarnaast ook een kritische overdenking en bewustmakingsacties. Dit is bijvoorbeeld het geval voor de praktijk van bodybuilding en de afgeleide producten (energiedranken …). Anderzijds worden ook andere initiatieven voorgesteld, zoals relaxatie- en meditatiemomenten. Daarvoor moeten geïnteresseerde en degelijke opgeleide initiatiefnemers worden gevonden. Aan het project deelnemen, vereist ontegenzeggelijk een persoonlijke affectieve en tijdsinvestering. Niettemin is de kern die instaat voor het project stabiel gebleven en het lijkt erop dat overbelasting kon worden vermeden.
Hoewel de meest rechtvaardige criteria opnieuw moesten worden besproken om de leerlingen te selecteren die een uitnodiging voor het ‘pizzasouper’ het meest verdienden, toch heeft men zich gerealiseerd dat naar dit bijzonder gewaardeerde en valoriserende evenement werd uitgekeken,
In het algemeen maakt dit project het voor de leerlingen mogelijk om hun samen-leven te versterken en zich open te stellen voor anderen (personen en culturen). Dankzij de diverse activiteiten hebben sommige leerlingen een aantal van hun talenten duidelijk tot uiting kunnen brengen.
Niet verwachte effecten
Steeds meer gezinnen hebben belangstelling getoond voor de producties van de jongeren (theater, tentoonstelling). Enkele leraren hebben zich ook heel wat moeite getroost en zijn samen met de jongeren op de planken verschenen, wat een invloed heeft gehad op de manier waarop jongeren en volwassenen elkaar bekijken. Bij een andere gelegenheid waren leerkrachten en externe waarnemers van het theaterproject geschokt door het verbale geweld (in de gebruikte uitdrukkingen en termen, in de intonatie) waarvan de ‘leerling-acteurs’ blijk gaven in de theatervoorstelling die zij hadden opgezet. Die situatie heeft geleid tot een interessante en constructieve discussie waarin dieper werd ingegaan op vragen in verband met sociale relaties tussen generaties, geslachten en klassen.
Het projectteam krijgt regelmatig opleidingscursussen, in het bijzonder om de individuele en collectieve dynamiek te begrijpen. Het stelt ook regelmatig vragen bij de onderwijshervormingen die de jeugd van talrijke leerlingen dreigen te ‘stelen’, enerzijds doordat ze hen te vroeg uit de school duwen naar een hypothetische werkgever zonder dat ze over de noodzakelijke bagage en maturiteit beschikken, en anderzijds omdat ze hun demotivatie dreigen te verhogen door het programma steeds meer te belasten met theoretische lessen. Ze stellen regelmatig mogelijke oplossingen voor waarmee kan worden geëxperimenteerd, bijvoorbeeld een constructief sabbatjaar voorzien voor jongeren die door het leven schade hebben opgelopen en geen enkel zelfvertrouwen meer hebben.
Hefbomen en moeilijkheden
De school wordt met nieuwe uitdagingen geconfronteerd door de onophoudelijke instroom van nieuwkomers, OKAN leerlingen en het binnenbrengen in de school van twisten tussen etnische of nationale groepen. Hoewel vele leden van het lerarenkorps positief staan tegenover het project, drukken anderen hun twijfels uit gezien de concentratie van een welbepaald leerlingenpubliek (wanneer meer dan 50% van de leerlingen geen Frans spreken en elkaar in een andere taal uitschelden). Ze zeggen dat ze dit als een onrechtvaardigheid tegenover hen aanvoelen. In expressieprojecten kunnen volwassenen aarzelen om een nauwere band te scheppen met de jongeren omdat dit als een teken van zwakheid zou kunnen worden geïnterpreteerd.
Soms zijn de kinderen geneigd om een les te verlaten waarin ze zich vervelen om naar het “decompressielokaal” te gaan. Een mix blijft in een dergelijke onderwijsinstelling maar amper te realiseren, aangezien de zeer weinige meisjes camouflage- of verleidingsstrategieën moeten aanwenden, waardoor ze vaak als ‘gemakkelijke meisjes’ worden aanzien. De ontwikkeling van de sociale netwerken maakt het risico van pesten en seksistische uitlatingen nog groter. Hoewel sommige jongeren zeggen dat ze maar moeilijk aanvaarden om onder de leiding van een vrouw te staan, genieten sommige vrouwelijke leerkrachten unaniem erkenning wegens hun vakbekwaamheid en hun menselijke en rechtvaardige houding.
Er bestaat altijd een risico voor het project wanneer de centrale personen, de steunpilaren van het project op het punt staan om de school te verlaten en met pensioen te gaan.
Voortzetting van het project
De school wenst het theaterproject voort te zetten en dit volledig in het dagelijks werk van de school op te nemen. Ze zullen proberen om voor de voortzetting van het project een beroep te doen op budgetten van de Franse gemeenschap.
De turnover binnen de directie maakt het echter moeilijk om het voortbestaan van het project te verzekeren.
Contactgegevens
Charles Wauters, projectverantwoordelijke