Initiatiefnemers
Ecole 7 (Arc-en-ciel) is een gemeentelijke lagere en kleuterschool in Molenbeek met nagenoeg 450 kinderen, van wie een derde in de klassen van het kleuteronderwijs. Het is een GOK-school met een schoolpopulatie die uitgesproken multicultureel is, met meer dan een kwart Rom-kinderen, en die leeft onder weinig benijdenswaardige socio-economische omstandigheden.
Beginsituatie
Met de aanslag op Charlie Hebdo, maakte de complottheorie haar intrede in de lagere school en de leraressen moesten met de leerlingen van het 5deen 6de jaar spreken over wat vrijheid van meningsuiting betekent. De aanslagen in Parijs en Brussel hebben voor momenten van grote spanning gezorgd maar ook voor meer solidariteit op school, gezien de schade die op alle niveaus werd toegebracht. Historische partners, sponsoren of particulieren, hebben de school immers van vandaag op morgen ‘laten vallen’ op een moment waarop hun hulp en steun het meest noodzakelijk waren. Als reactie daarop heeft de theateranimatrice, wiens werk in de gemeentescholen van Molenbeek al jarenlang door de Stichting wordt erkend en ondersteund, onmiddellijk rond die situatie en rond het persoonlijk en collectief zelfbeeld gewerkt door middel van improvisatieoefeningen. De leraressen, van hun kant, hebben gezocht naar manieren om het ‘samen-leven’ op een ludieke manier nieuw leven in te blazen. Gebruik maken van het spel leek voor hen vanzelfsprekend, wegens het tegelijk universeel, ludiek, collectief, stimulerend en omkaderend karakter ervan.
Doelstelling en concretisering
Het ‘spelproject’ werd bedacht om een integrerend bestanddeel te vormen van het instellingsproject. Het wordt beschreven als een pedagogisch hulpmiddel dat voornamelijk ten dienste wordt gesteld van de vakgebonden vakoverschrijdende competenties. Voorts legt het ook de nadruk op de ontdekking van bijzonderheden en van gemeenschappelijke punten tussen personen en tussen de gemeenschappen waartoe iemand behoort.
Dit project heeft vier hoofddoelstellingen:
- Aan zijn identiteit werken, ontdekken wie ik ben
- Zich openstellen voor de anderen
- De ouders inschakelen in het leven op school van het kind
- De basisvaardigheden versterken (vooral de Franse taal).
Wat de organisatie betreft, werd een projectcomité opgericht met een verantwoordelijke per cyclus. De leraressen hebben een opleiding gekregen over de tool Octofun waarmee aan meervoudige intelligenties kan worden gewerkt: https://www.laligue.be/leligueur/articles/les-intelligences-multiples-avec-octofun. Ze hebben eveneens deelgenomen aan een externe activiteit om de groepscohesie te versterken.
Voorts vereist het gebruik van spellen ook de aanwezigheid van volwassen ‘facilitatoren’ die moeten worden opgeleid. Het beginsel van de “tutoring” (begeleiding) van de kleinsten door de grootsten werd voor een hele reeks acties en spellen toegepast. Er werden ook spelavonden georganiseerd voor en tussen de leerkrachten en tevens met de ouders.
Bij de aanvang van het project heeft de theateranimatrice haar project ‘videocapsules’ rond improvisatieactiviteiten gereactiveerd, dankzij materiaal dat werd aangekocht voor een eerder project dat door de Stichting werd gesubsidieerd. In de klassen werden diverse theaterstukken uitgewerkt, waarbij de behandelde thema’s varieerden van de vrijheid van meningsuiting tot herschreven sprookjes, van de wortels tot de migraties. Voor sommige activiteiten rond expressie werden externe professionals (van buiten de schoolmuren) aangezocht. Er worden regelmatig theateropvoeringen georganiseerd en daarvoor worden zowel intern als extern uitnodigingen verstuurd.
Daarnaast werd er ook een spelotheek opgezet en ingericht die de leerlingen alleen of in groep kunnen bezoeken om uitleg te krijgen over de spellen en om spellen te spelen. Aan de kinderen wordt ook de gelegenheid geboden om de spellen aan volwassenen en aan hun ouders uit te leggen. Op dit ogenblik is de school aan het bekijken hoe een systeem voor het uitlenen van spellen kan worden opgezet dat door de ouders mee zou worden beheerd.
De diverse actoren van de school hebben hun krachten gebundeld om fondsen in te zamelen voor Télévie dankzij de veiling van de werken van de leerlingen.
In de loop van het derde jaar vonden verschillende types activiteiten plaats:
- Werken met klasoverschrijdende projecten – krachtlijn samen leven/spellen. De school stelt kleine projecten voor per 2 klassen. Zo kan er met andere collega’s worden samengewerkt en kan aan de leerlingen verantwoordelijkheid worden gegeven. De activiteiten lijken zowel verrijkend voor de leerkrachten als voor de leerlingen, want ze leren andere leerlingen ontdekken. In het begin bestond er een zekere schrik over het verloop van het samenwerken, maar de feedback is positief. Volgens de leerkrachten neemt deze methodologie niet meer tijd in beslag en verleent ze een nieuwe dynamiek.
- Het project traject uitdaging. In het begin bestond het doel erin alle kinderen samen een groot spel te doen spelen. Vervolgens werd het spel versterkt en werden er activiteiten in verband met cohesie/kennis van de anderen toegevoegd.
- De samenwerking met school 16 die verleden jaar begonnen is met een ontdekkingsproject van de gemeente.
- De actieve mama’s – krachtlijn betrokkenheid van de ouders. Een groep moeders neemt aan bepaalde activiteiten deel, bijvoorbeeld tafels schilderen, spellen uit de spelotheek plastificeren, spellen, lezen, excursies… In het vervolg willen ze de moeders van Rom-herkomst ook bij de activiteiten betrekken, met een werk samen met de zorgcoördinator van de school. Er kan worden opgemerkt dat ook de vaders aan sommige activiteiten deelnemen, zoals een voetbalmatch of spelactiviteiten.
- Gezinsavond – krachtlijn betrokkenheid van de ouders: na de lesuren hebben ongeveer 90 ouders deelgenomen aan spellen. Dit beantwoordt aan een effectieve vraag van de ouders die wensen dat dit vaak zou worden georganiseerd en langer zou duren. De hele school neemt eraan deel, onbezoldigd.
- Spelvoormiddag voor volwassenen (spelpedagogiek): onthaal van de nieuwe onderwijzeressen: het team organiseert een opleiding voor de nieuwe leerkrachten, meer bepaald over de onderwijsmethode door spellen. Dit initiatief wordt op twee voormiddagen georganiseerd met de spelotheek van de COCOF die de twee voormiddagen in goede banen heeft geleid, de ene over spellen en de andere over gesproken taal. Daardoor kon de cohesie van het team worden versterkt. De spelotheek van de COCOF heeft hen voorgesteld om toe te treden tot het netwerk van spelotheken (met online software, toegankelijk voor iedereen). Ze zouden de pedagogische aspecten in de online spelotheek willen opnemen.
Geboekte vooruitgang
De invoering van een dergelijk project brengt een groot aantal voordelen met zich mee. Zo kan er aan de Franse taal en aan dictie worden gewerkt, want slechts weinig kinderen spreken Frans bij hen thuis. Ook en vooral wordt het mogelijk om aan het zelfrespect van de kinderen te werken, die zich al op zeer jonge leeftijd bewust gaan worden van hun ondergeschikte positie in de samenleving en die slechts in zeer beperkte mate op hun gezinsleden kunnen rekenen om een solide toekomst uit te bouwen. De kinderen zijn bijzonder gevoelig voor de solidariteitsacties en de ouders beginnen zich ook in aanzienlijke mate te interesseren. Er werden activiteiten opgezet die specifiek met en voor de vaders gepland zijn, wat zeldzaam is.
De leerkrachten worden regelmatig bevraagd en erkennen nu dat de waaier van activiteiten die voor de kinderen worden aangeboden een positieve bijdrage levert. Ze beginnen het project te zien als een cultuur, een onderwijsmethode en niet langer als een takenpakket dat bijkomend moet worden uitgevoerd. Ze stellen het op prijs dat de cohesie van de groep professionals wordt versterkt. Er worden verbanden tot stand gebracht tussen de animaties (activiteiten) en de lessen Frans. Toch blijft het moeilijk om een verband te leggen tussen het project en de schoolresultaten, maar er kan wel worden vastgesteld dat de kinderen gemotiveerder en aandachtiger zijn en dat dit ook wordt weerspiegeld in hun cijfers.
Niet verwachte effecten
De kinderen worden steeds autonomer en ondernemen initiatieven. Zo hebben ze voorgesteld om een suggestiebox in te voeren. Ook hebben ze een brief naar de burgemeester geschreven om de speelplaats uit te breiden en het project wordt op dit moment voltooid.
Hefbomen en moeilijkheden
Het is voor sommige ouders altijd moeilijk om zich respectvol te gedragen tijdens de voorstellingen (ze staan op, spreken, antwoorden aan de telefoon….). Voortaan wordt er een kinderopvang georganiseerd zodat baby’s de voorstellingen niet meer verstoren.
Ondanks de zeer positieve feedback (website van de gemeente, CECP, persartikels, kinderkrant), hebben maar weinig klassen en leerkrachten van de andere scholen in de gemeente gevolg gegeven aan de uitnodigingen in het begin van het project, maar de situatie verbetert stilaan. Volgens de projectverantwoordelijken moet de interne en externe communicatie nog worden verbeterd en zij vinden het belangrijk om in de nabije toekomst de nieuwe communicatietechnologieën te kunnen aanwenden.
Nu de theateranimatrice met pensioen is gegaan, ook al blijft ze nog altijd heel actief en geëngageerd, aarzelt de gemeente om een beslissing te nemen over haar vervanging op lange termijn. Er moet worden vermeden dat de onzekere arbeidsomstandigheden van de jonge vervangsters en de strikte arbeidsreglementen een rem betekenen voor de activiteiten/animaties.
Voortzetting van het project
Het team overweegt om een handvest/reglement op de stellen voor de spelotheek, want het komt tegenwoordig voor dat onderdelen van spellen die worden uitgeleend verloren gaan. Ze zijn begonnen met een denkoefening over hoe ze de uitlening van de spellen kunnen beheren.
Het project is ontstaan uit een behoefte die door iedereen werd gevoeld: eerst moest worden gewerkt aan het zelfrespect, vooral na de aanslagen. Vervolgens hebben de leerkrachten aan het pedagogisch profiel van de kinderen gewerkt (meervoudige intelligentie, logboek) en aan de relaties met de anderen: activiteit met gepaarde klassen, traject in de school, werken aan de verschillen, de vooroordelen). In de komende jaren willen ze zich ook op andere scholen richten. Voor volgend jaar overwegen ze veeleer om hun acties te versterken en tegelijk ook externe samenwerkingsverbanden te voorzien. Een andere doelstelling die ze voor het komende jaar overwegen, is een grotere betrokkenheid van de ouders tot stand brengen door middel van vakoverschrijdende activiteiten, en dit met alle disciplines (wiskunde, wereldoriëntatie).
Contactgegevens
Hafsa Benzouien, directrice
ecole7.1080@molenbeek.irisnet.be